زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

حدیث مؤتلف و مختلف




حدیث مؤتلف و مختلف، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به حدیثی که نام بعضی از راویان آن با نام راویان دیگر از جهت نوشتار هم شکل ولی از جهت تلفظ مختلف باشد، گفته می‌شود.


۱ - توضیح اصطلاح


یکی از اقسام حدیث به اعتبار سند، حدیث مؤتلف و مختلف است.
حدیث مؤتلف و مختلف حدیثی است که سند آن مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم نوشته می‌شوند ولی از نظر تلفظ با هم تفاوت دارند مانند: «جریز»، «حریز»، «برید» و «یزید»، «بنان» و «بیان».
اختلاف نام راویان از نظر تلفظ گاهی در نقطه است مانند: «اخیف» و «احنف» و گاهی از نظر شکل است مانند: «سلام» و «سلاّم».
منظور از «اسم» در معنای اصطلاحی حدیث مؤتلف و مختلف هر چیزی است که مرادف اسم باشد بنابر این شامل لقب و کنیه نیز می‌شود.
از نظر دانشمندان علوم حدیث نقطه و تشدید از اصل خط خارج است و داخل در تلفظ می‌باشد.
برخی مؤتلف و مختلف را صفت «اسم» گرفته‌اند مؤتلف و مختلف صفت اسم راویی است که با راوی دیگر از نظر نگارش مثل هم ولی از نظر تلفظ متفاوت است.
برخی دیگر آن را صفت «سند» گرفته و بیان داشته‌اند: مؤتلف و مختلف سندی است که مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم و از نظر تلفظ متفاوت هستند.

۲ - فرق حدیث مؤتلف و مختلف با مصحف


در حدیث مصحف سندی در اسم یک راوی تغییری به وجود می‌آید مثل این که «یزید»، تبدیل به «برید» می‌شود و حدیثی که در سند آن این تغییر به وجود آمده است حدیث مصحف نامیده می‌شود ولی در حدیث مؤتلف و مختلف تغییر حاصل نمی‌شود بلکه نام راویی از نظر نگارش مشابه با نام راوی دیگری است ولی از نظر تلفظ با هم فرق دارند مانند: «جریر» و «حریز».
برخی بر این گمان هستند که این قسم در واقع یکی از شعبه‌های تصحیف است.

۳ - شناخت حدیث مؤتلف و مختلف


برخی برای شناخت حدیث مؤتلف و مختلف دو قول ذکر کرده‌اند:
ا - ضابطه معینی برای آنها نیست و با نقل و مراجعه به اهل فن شناخته می‌شوند.
ب - ضابطه معین و مشخصی برای آنها ذکر شده است مثل این که گفته شود: تمام راویانی که نامشان «سلام» است باید آنها با با تشدید خواند جز پنج تن از آنها و بعد نام آن پنج تن را مشخص کند.
اولین کسی که در این باب اقدام به تالیف کتاب نموده است احمد بن حسن بن عبدالله بن سعید عسکری است.

۴ - تعبیرات مترادف


مترادفات این اصطلاح عبارتند از:
مؤتلف و مختلف، خبر مؤتلف و مختلف، روایت مؤتلف و مختلف
[۱] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۳.    
[۲] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۷۵.    
[۳] علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۶۱.
[۴] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۷۹۰.    
[۵] صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۸۷.    
[۶] مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۷۷.
[۷] علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۴.
[۸] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
[۹] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۹.
[۱۰] تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۱۰۸.
[۱۱] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۹۱-۳۰۰.    
[۱۲] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۳، ص۳۱۷.
[۱۳] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۲۴.    


۵ - پانویس

 
۱. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۳.    
۲. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۷۵.    
۳. ↑ علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۶۱.
۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۷۹۰.    
۵. ↑ صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۸۷.    
۶. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۷۷.
۷. ↑ علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۴.
۸. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
۹. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۹.
۱۰. ↑ تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۱۰۸.
۱۱. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۹۱-۳۰۰.    
۱۲. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۳، ص۳۱۷.
۱۳. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۲۴.    


۶ - منبع

پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مؤتلف و مختلف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۱۲.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی | خبر واحد




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.